හෙළ හවුලේ මුල් පර­පුරේ අව­ස­න් පඬිවරයා සඳ­දස් කෝප­ර­හේවා

හෙළ හවුලේ මුල් පර­පුරේ අව­සා­නයා ද අවු­රුදු අනූ නව­යක් ආයු වැලඳා පසු­ගිය පස්වෙනි දා (2022 ජූනි 5වෙනි දා) අප හැර දා ගියේය. ඒ සඳ­දස් කෝප­ර­හේවා සූරීහු ය. ලොවට ආ හැම කෙනෙකු ම කවදා හෝ ලොව හැර යන බව ලෝ දහම යි. එබැ­වින් ඒ වියොව ගැන අමු­තු­වෙන් කම්පා විය යුතු නැත. සිය වස­කට ආසන්න කාල­යක් හෙළ බස් වහරේ දියු­ණුව වෙනු­වෙන් එතු­මන් කළ මෙහෙය, එතු­මන්ගේ නම අප රටේ වියත් පර­පුරේ නොමැ­කෙන නමක් සේ පවත්වා ගෙන යෑමට හේතු වනු ඇත.

අප වැඩි දෙනා එතුමා හඳු­නන්නේ හෙළ හවුලේ ප්‍රබල සාමා­ජි­ක­යකු හැටි­යට ය. සිය දෙමා­පි­යන් නැකත් බලා ඔහුට දුන් ‘චන්ද්‍ර දාස’ යන සංස්කෘත නාමය ඔහු හෙළ හවුල් රීති­යට ගැළ­පෙන පරිදි ‘සඳ දස්’ යනු­වෙන් වෙනස් කර ගත්තේය. එප­ම­ණ­කින් නොනැ­ව­තුණු ඔහු සිය වැඩි­ම­හල් පුත­ණු­වන්ට ද ‘සඳ ගෝමි’ යන නම දුන්නේය. ‘සඳ ගෝමි’ වැනි නමක් මතක් වන්නේ දඹ­දෙණි යුග­යෙහි දී ලිය­වුණු ‘සිද­ත්ස­ඟ­රාව’ කියවූ පඩි­ව­ර­යෙ­කුට පම­ණකි. එදා අපේ රටේ වැජ­ඹුණු විය­තුන් අතර ‘රතැ­සිපා’ හා ‘සඳ­ගෝමි’ යන පඩි­ව­රුන් දෙදෙ­නකු වූ බව අප දැන ගත්තේ ‘සිදත් සඟ­රාව’ කළ අනෝ­ම­දස්සි හිමි­යන්ට පින් සිදු වන්ට ය.

කුම­ර­තුඟු මුනි­ද­සුන් පිහි­ටුවා ලූ ‘හෙළ හවුලේ’ අර­මුණ වූයේ එතුමා ‘සුබස’ ලෙස පිළි­ගත් සිංහල භාෂා ව්‍යව­හා­රය යළි පණ ගැන්වීම යි. ඒ වන විට සිංහල විය­තුන් භාවිත කළ සිංහල භාෂාව සංස්කෘත පද බහුල ව්‍යව­හා­ර­යක් විය. සංස්කෘ­තය හෝ පාලිය අපේ ම භාෂා නොව දඹ­දි­වෙන් මෙහි ආ භාෂා යි. බුදුන් වහන්සේ දහම් දෙසුවේ ‘පාලි­යෙන්’ වුවත් එය දඹ­දිව මගධ දේශ­යෙහි භාවිත වුණු ප්‍රාකෘත භාෂාව යි.
එබැ­වින් සංස්කෘත හා පාලි යන භාෂා දෙකේ ග්‍රහ­ණ­යෙන් සිංහ­ලය මුදවා ගැනී­මට එතු­මාට අවශ්‍ය විය. ‘කුමාර තුංග’ හා ‘මුනි දාස’ යන නම් දෙක ම සංස්කෘත භාෂා­වෙනි. එබැ­වින් ඒ සංස්කෘත පද බැහැර කොට ඒ වෙනු­වට අපේ ම පද යොදා ‘කුමර තුඟු’ හා ‘ මුනි දස්’ යන නම් සදා ගැනිණ. ‘සිංහල’ යන පදය පවා සංස්කෘත භාෂා­වෙන් ගත්තකි. ඒ වෙනු­වට ‘හෙළ’ හෝ ‘එළු’ යන හෙළ වදන් ම වහ­රට ගැනිණ. හෙළ බස රැකීමේ වග­කීම ‘හෙළ හවු­ලට’ පැව­රිණ.
සඳ දස් කෝප­ර­හේවා සූරීන් හෙළ හවුලේ සාමා­ජි­ක­යෙකු හැටි­යට හෙළ බසින් ලිවි­මට වැඩි කැමැ­ත්තක් දැක්වු­වත් එතුමා පාලි භාෂාව හෝ ඉංගි­රිසි භාෂාව අම­තක කළේ වත් හෙළා දුටුවේ වත් නැත. අති­පූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤා­සීහ මහ නාහිිමි පාණන්ගේ අධී­ක්ෂ­ණය යටතේ මහ­ර­ගම ධර්මා­ය­ත­නය විසින් සම්ප­දා­නය කළ ‘පාලි ශබ්ද­කෝ­ෂයේ’ ප්‍රධාන සංස්කා­ර­ක­ව­රයා වශ­යෙන් එතුමා කලක් සේවය කළේය.

ඔහු ගුරු­ව­ර­යෙකු වශ­යෙන් සේවය කළේ ගල්කිස්සේ ශාන්ත තෝමස් විද්‍යා­ල­යෙහි ය. එතුමා අවු­රුදු තිස් දෙකක් (1951-1983) එහි ඉගැ­න්වීම් කළේ ඉංගි­රිසි මාධ්‍ය­යෙනි. එදා සිංහල පවා උග­න්වනු ලැබුවේ ඉංගි­රිසි මාධ්‍ය­යෙනි. සිංහ­ල­යට අම­ත­රව කලාව හා බුද්ධ ධර්මය ද ඉගැ­න්වීම එතු­මාට පැව­රිණ. එවක එහි සේවය කළ අරී­සෙන් අහු­බුදු සූරීන්ගේ ද ඇසුර ලබ­මින් එතුමා ගුරු­ව­ර­යෙකු ලෙස ඉතා වටිනා සේව­යක් ඉටු කළේය.

ඔහු ඉංගි­රිසි බසින් ලිය­වුණු පොත් කීප­යක් ම හෙළ බසට නැඟීය. ඒ අතු­රින් වටිනා ම කෘතිය වූයේ මහා­චාර්ය ආර්. එච්. විලෙන්ස්කි (R.H.Wilenski) සූරීන් යුරෝ­පීය කලාව අලළා ලියූ ‘Miniature History of European Art ‘නමැති කෘතියේ සිංහල පරි­ව­ර්ත­නය යයි. එය ‘යුරෝපා කලාවේ ලුහඬු ඉති­හා­සයේ සිංහල පෙරැ­ළිය: යුරෝපා කලා – හෙළ කලා සස­ඳුව’ යනු­වෙන් 1958 දී සිංහ­ල­යට නැගිණ. ඊට අම­තර ව ‘යුරෝපා කලා ඇගැ­යීම’ යනු­වෙන් කලා චිචාර ග්‍රන්ථ­යක් ද එතුමා අතින් ලිය­විණ. යුරෝ­පීය කලා සම්ප්‍ර­දාය අලළා ලිවී­මට අවශ්‍ය ‘හෙළ වදන්’ එතුමා ම නිර්මා­ණය කොට ගත්තේය.

එතුමා සිංහල භාෂාව ගැන පම­ණක් නොව සිංහල ජන සංස්කෘ­තිය ගැන ද උන­න්දු­වක් දැක්වූ­වෙකි. පත්තිනි ඇද­හිල්ල පිළි­බ­ඳව එතුමා දැක්වූ උන­න්දුව ‘නව­ගමු දේවා­ලයේ පත්තිනි ඇද­හිල්ල’ යනු­වෙන් 2006 දී ඔහු ලියූ කෘති­යෙන් හෙළි වේ. මේ පොත දෙ කරු­ණක් නිසා සුවි­ශේෂී වේ.

පළ­මු­වැන්න, මා දන්නා තර­මින්, පත්තිනි ඇද­හිල්ල පිළි­බ­ඳව සිංහ­ල­යෙන් ලිය­වුණු සාර­ගර්භ ම ග්‍රන්ථය මෙය යි. දෙවැන්න, එහි ඉංගි­රිසි අනු­වා­ද­යක් එහි ම දෙවෙනි අඩ සේ එකතු කොට තිබීම යි.
මෙය ලිවී­මෙහි දී ජන ශ්‍රැති­වි­ද්‍යාව පිළි­බ­ඳව ප්‍රාමා­ණි­ක­යන් වන මැලි­නොව්ස්කි (Malinowski), රේමන්ඩි ෆර්ත් (Raymond Firth), වෝටර් පේටර් (Walter Pater), ඇල්ඩස් හක්ස්ලි (Aldous Huxley), එම්.ඩී.රාඝ­වන් හා ගණ­නාථ ඕබේ­සේ­කර වැන්නන් ඉදි­රි­පත් කළ අද­හස් කතු­ව­ර­යාගේ අව­ධා­න­යට යොමු වී ඇත.

නව­ග­මුවේ පත්තිනි දේවා­ලය සෙසු පත්තිනි දේවා­ල­ව­ලට වඩා විශේෂ වන්නේ වරකා දැව­යෙන් කළ එහි ප්‍රධාන දොර­ටුවේ වරකා ගෙඩි දෙකක් හට ගැනීම යි:

තෙද ඇති පත්තිනි පත් නව­ගමු වේ .
ඇද හැර යතු ගෑ උළු­වහු කණු වේ
තෙද බල පා ලොව නර­යන් හමු වේ
හොඳ වරකා දෙක පල ගති අමු වේ

අද බොහෝ දෙනා ‘ජන කවි’ වශ­යෙන් සල­කන සම­හර කවි ඇත්ත වශ­යෙන් ම ‘පත්තිනි මඩු­වෙහි’ කියන කවි බව මේ පොත කිය­වී­මෙන් දත හැකි ය:

ඉරට මුවා­වෙන් ඉඳ ගෙන ඉස පීරන වා
සඳට මුවා­වෙන් ඉඳ ගෙන සළු පල­ඳින වා
මෙරට මුවා­වෙන් ඉඳ ගෙන සලඹ දරන වා
රඟට මෙමල් අස්න බලා පතිනි වඩින වා

එතුමා සතු ජන ශ්‍රැති ඥානය නිසා ‘සිංහල සාක්ෂර සමීක්ෂා’ යන නමින් 1990 දී මා කළ පර්යේ­ෂ­ණ­ය­කට එතු­මාගේ දාය­ක­ත්වය ද ලබා ගත්තෙමි.මේ කෘතිය පසුව ‘Studies in Sinhala Literacy’ යනු­වෙන් ඉංගි­රි­සි­යට ද නැගිණ.
එතුමා 1993 දී පළ කළ ‘දහම් ගැට මාලා විව­ර­ණය’ අභි­රු­චි­යෙන් කිය­විය හැකි සංස්ක­ර­ණ­යකි. ‘දහම් ගැට’ යනු සාහි­ත්‍ය­යෙහි එන එක්තරා සුවි­ශේෂ පද්‍ය වර්ග­යකි. ‘දහම් ගැටය’ යනු පාඨ­ක­යාගේ බුද්ධිය පරීක්ෂා කිරිමේ අර­මු­ණින් ගොතන ලද සිවු­ප­ද­යකි. එතුමා මෙය පසුව ඉංගි­රිි­සි­යට ද පරි­ව­ර්ත­නය කළේය. ‘Daham Gata Malaya – A Poem of Doctrinal Riddles’ යන නමිනි. ‘දහම් ගැට­ය­කින්’ කෙරෙන්නේ බුදු දහ­මට අයත් සංකල්ප සඟවා කීම යි.
‘දහම් ගැට මාලාව’ ලීවේ වීදා­ගම මෛත්‍රෙය මහ නාහි­මි­යන් ය. එහි සිවු­පද 74කි. නිද­සු­නක් වශ­යෙන් මිනිස් දිවි­යෙහි වැද­ගත් අවස්ථා තුන, මෙසේ ‘දහම් ගැට­ය­කට’ හරවා ඇත:

“උදය ගමන් යන්නේ සතර පයකි නි
මැදය ඉර මුඳුන යන්නේ දෙ පයකි නි
විඳය සැපත් අව­රට ගිය තුන් පයිනි
සොඳය මෙ පද තේරූ­වොත් නුව­ණකි නි”

මෙයින් කිය­වෙන්නේ මිනිසා ළදරු වියෙහි දී ගමන් කර­න්නනේ පාද සත­ර­කින් බව යි. එනම් දණ ගාමින් බව යි. ඔහු වැඩුණු පසු දෙ පයින් ගමන් කරයි. ජීවි­ත­යෙහි සැඳෑ කාල­යෙහි දී ගමන් කරන්නේ දෙ පයට හැර­මි­ටි­යක් ද එක් කර ගනි­මින් තුන් පය­කිනි.

එතු­මන් අතින් සංස්ක­ර­ණය වුණු තවත් පද්‍ය ග්‍රන්ථ­යක් නම් ‘වියො­වග රත්න මාලය’ යි. මෙය අයත් වන්නේ ‘විරහ කව්‍ය’ ගණ­යට ය. සිංහල සාහි­ත්‍ය­යෙහි එන මුල් ම ‘විරහ කාව්‍ය’ වන මෙහි පද්‍ය 132 කි. පෙම්ව­තුන් හා පෙම්ව­ති­යන් වෙන් වීම නිසා ඇති වන විරහ දුක මේ කවි­ව­ලින් වර්ණනා කෙරේ. එබැ­වින් මේ පද්‍ය විප්‍ර­ලම්භ ශෘංගා­ර­යෙන් යුක්ත ය. මේ කවි පොත ආරම්භ වන්නේ මෙවැනි පද්‍ය­ය­කිනි:

දිසි රන ලියක ලීලය සොඳුරු ලද ල ද
කර­මිනි මසිතු ආලය පහස විඳ වි ඳ
විර­තට පැමිණි කාලය දුකින හද ත ද
වියො­වග රත්න මාලය කියමි පද බැ ඳ

එතුමා හෙළ බස නඟා ලීමට කළ සේවය වෙනු­වෙන් ‘හෙළ බස් මිණි’ යන සම්මා­නය හෙළ හවුල විසින් 1993 දී එතු­මාට පිරි­නැ­මිණ. දස වස­කට පසුව සංස්කෘ­තික කට­යුතු පිළි­බඳ දෙපා­ර්ත­මේ­න්තුව ද එතු­මාට ‘කලා භූෂණ’ නම් සම්මා­නය පිළි­ගැ­න්විය. 2015 දී පැවැ­ත්වුණු ගොඩගේ සාහිත්‍ය උත්ස­ව­යෙහි දී ‘දිව­මන් ප්‍රණාම’ සම්මා­නය පිදී­මෙන් එතු­මාගේ සේවය අගය කෙරිණ.

‘මහා පුරු­ෂ­යෙකු’ වීමට නම් අව­ශ්‍යතා තුනක් සපුරා ලිය යුතු යැයි චීන උප­හ­ර­ණ­ය­කින් කියවේ. එනම් පුතෙකු සැදීම, පොතක් ලිවීම හා ගසක් සිටු­වීම යි.
එතුමා එක් පුතෙකු නොව පුතුන් දෙදෙ­නෙකු ම සැදූ­වේය. වැඩි­මලා මහා­චා­ර්ය­ව­ර­යෙකි. බාලයා බට­හිර වෛද්‍ය­ව­ර­යෙකි.
එතුමා පොත් ද එකක් නොව කීප­යක් ම ලිවීය. සිංහ­ල­යෙන් මෙන් ම ඉංගි­රි­සි­යෙනි.

එතුමා ගසක් සිටෙව්වා ද නැද්ද යන්න නම් මා හරි­යට ම දන්නේ නැත. එහෙත් එක් පුතෙකු වෙනු­වට පුතුන් දෙදෙ­නෙකු ම සැදී­මෙන් ඒ අඩුව පිරි­මැ­සෙනු ඇතැයි මට සිතේ. ඒ දරු­වන් දෙදෙනා ද ‘අති­ජාත පුත්‍ර­යන්’ වීම නිසා එතු­මාගේ මහා පුරුෂ ලක්ෂණ තවත් ඉහළ යයි.

‘සඳ­දස් කෝප­ර­හේවා මහා පුරු­ෂ­යා­ණෙනි, අම­ර­දේ­ව­යන් පැතු­වාක් මෙන්,’සසර වසන තුරු, නිවන් දකින තුරු මේ හෙළ දෙරණේ යළි යළි ඉපදී’ හෙළ බස රැකී­මට ඔබ­තු­මා­ණන්ට වාස­නාව ලැබේවා යි’ ඉත සිතින් පතමි.

මහාචාර්ය ජේ. බී. දිසා­නා­යක